TEMA 2: O mundo, unha economía globalizada - 3ºESO (pdf)

Tema 2. O Mundo, unha economía globalizada

2.1. A actividade económica

A actividade económica pódese definir como o proceso mediante o cal obtemos algo que satisfai as nosas necesidades, como o alimento, o vestido, o transporte, clases particulares de Xeografía... o cal poden ser bens (materiais) ou servizos (inmateriais). As necesidades que temos son infinitas, pero os medios para satisfacelas son limitados. Por iso, debemos elixir que bens e servizos producir e cales solicitar. A produción por tanto depende da oferta e da demanda, o que vai fixar en cada ocasión un prezo en función deses factores. A ciencia que estuda todos estes procesos chámase Economía. Un dos conceptos máis empregados na Economía é o PIB (Produto Interior Bruto), que corresponde ao valor de todos os bens e servizos producidos nun país durante un ano.

Cando analizamos as fases polas que pasa o proceso produtivo atopamos as seguintes:

●       Produción dos bens e servizos que se estima que son demandados pola sociedade.

●       Distribución ou reparto deses bens e servizos, ben sexa aos consumidores ou a outros produtores que os poden transformar.

●       Consumo ou utilización dese ben ou servizo por parte da persoa que o desexa.

Aínda que existe unha infinidade de actividades económicas, xeralmente pódense agrupar en tres sectores:

✔      Sector primario: comprende as actividades destinadas a obter alimentos e materias primas vexetais e animais do medio natural: a agricultura, a gandaría, a pesca e a explotación forestal.

✔      Sector secundario: engloba as actividades económicas que transforman as materias primas extraídas da natureza en produtos elaborados: a industria, a construción e tamén a minaría e a explotación das fontes de enerxía, xa que están asociadas á industria (petróleo, gas...).

✔      Sector terciario: agrupa unha gran diversidade de actividades que, a diferenza dos sectores primario e secundario, non producen un ben material, senón que prestan un servizo á sociedade. Son, por exemplo, o comercio, o transporte, a sanidade, a educación...

En xeral, podemos afirmar que no mundo actual os países máis desenvolvidos teñen a gran maioría da súa poboación traballando en actividades do sector terciario, mentres que nos menos desenvolvidos destaca o sector primario.

 

1. Imaxina unha persoa que quere cortar o pelo. Esa persoa representa a oferta ou a demanda? E trátase dun ben ou dun servizo?
2. Indica algún exemplo de actividade económica de cada sector económico que fai posible que poidas comer un iogur de plátano.

2.2. Axentes económicos e factores produtivos

As actividades económicas que se dan na actualidade combinan as accións de tres axentes: as persoas, as empresas e o Estado.

As persoas desempeñan un papel dobre. Por un lado, participan na produción, proporcionándolles ás empresas o seu traballo e pagando os seus impostos ao Estado. Por outro lado, consomen os bens e servizos que se producen, e este consumo é o que impulsa a actividade económica.

As empresas dedícanse á produción de bens e servizos buscando un beneficio económico. Para desenvolver a súa actividade precisan do traballo das persoas, e a cambio ofrecen un salario. Tamén compran e venden produtos a outras empresas.

O Estado cumpre algunhas funcións económicas como: elaborar normas para regular a actividade económica das empresas do país; intervir na economía mediante subvencións a determinadas empresas fronte a outras; prestar servizos públicos ás persoas a través de empresas que poden ser públicas (do propio Estado) ou privadas (contratadas polo Estado para iso); etc. Para realizar estas funcións, o Estado emprega unha parte dos cartos que recada ás persoas e empresas nos impostos.

Cando falamos de factores produtivos, referímonos a unha serie de recursos ou elementos que son necesarios para realizar o proceso de produción. Concretamente son os seguintes:

●       “Terra”: son os recursos extraídos da natureza (da Terra), como materias primas e fontes de enerxía, que serven para a produción dun ben ou dun servizo.

●       Traballo: é o esforzo físico ou intelectual que realiza unha persoa para producir bens e servizos. A produtividade dun traballador pode variar moito, e depende de varios factores, como a formación que teña, o a súa habilidade e experiencia (o “saber facer”).

●       Tecnoloxía: refírese ao emprego de avances técnicos que existen e que poden favorecer o ritmo de produción (produción manual, mecanizada, robotizada, etc.). Cada ben ou servizo dispoñen dunha tecnoloxía máis ou menos avanzada, e xeralmente vaise perfeccionando co tempo.

●       Capital: todo o que se emprega na produción a maiores do traballo das persoas é denominado “capital”, que se adquire grazas a unha inversión dos aforros previos (propios ou obtidos mediante un préstamo). Podemos falar de capital físico (maquinaria, ferramentas, equipos informáticos, etc.) ou de capital financeiro (os cartos que serven para fundar a empresa e manter os gastos de funcionamento que ten).

 

3. Que realizan en común tanto as persoas coma as empresas? Que reciben a cambio?
4. Indica que tipo de factor produtivo representa:

a. Un dependente nunha tenda de roupa.	b. Un tractor nunha explotación de millo.
c. Unha investigación para a cría do polbo en catividade.	d. O tronco dun piñeiro.
e. Un curso de seguridade e hixiene no traballo.	f. Un piloto que pasou 5.000  horas manexando avións comerciais.
g. Cen mil euros no banco para poder afrontar gastos da empresa.	h. Dous metros cúbicos de leite de vaca.
i. Un lavavaixelas nunha cafetería	j. A luz do sol.

2.3. A economía actual: a globalización

O termo globalización fai referencia ao proceso cara a unha maior interconexión das economías mundiais (globais) entre si. Leva séculos en proceso, pero actualmente maniféstase dun xeito moi notable e ten unha serie de consecuencias visibles:

●       Maior volume comercial entre os países do mundo, que poden intercambiar bens e servizos moito máis eficazmente grazas aos medios de transporte modernos e a supresión de moitos aranceis (impostos á importación de produtos).

●       Interdependencia económica, xa que o comercio a nivel mundial fai que calquera variación na economía dun país poida afectar aos seus socios comerciais.

●       Globalización cultural, que se pode ver na transmisións de certos valores e modos de vida duns países a outros. O exemplo máis claro é a influencia cultural que Estados Unidos exerce nas últimas décadas por todo o mundo.

Paralelamente ao proceso de globalización, desenvolvéronse algunhas institucións de alcance mundial que teñen un poder de decisión crecente, deixando ao marxe a capacidade dos Estados para intervir e controlar as economías dos seus territorios:

●       A Organización Mundial do Comercio (OMC) é herdeira do GATT, creado na posguerra para promover a eliminación de aranceis (impostos ás importacións) entre os países membros.

●       O Fondo Monetario Internacional (FMI) e o Banco Mundial, que ofrecen asistencia en materia económica aos gobernos que o precisen e poden concederlles préstamos para resolver os seus problemas financeiros cando o soliciten.

●       Os cumios internacionais das principais economías do mundo, como o G-8 e o G-20, que se reúnen periodicamente para tratar e debater a situación económica no mundo.

Existen diversos factores que contribúen á expansión do fenómeno globalizador. Primeiro, o aumento da liberdade económica nos Estados actuais, que se traduce nunha maior liberdade comercial (menos regulacións, subvencións e aranceis para o comercio internacional) e financeira (facilidade para as operacións bancarias entre países). Isto facilita ás empresas a deslocalización, é dicir, o traslado dos seus procesos produtivos a países máis baratos en man de obra, instalacións, etc. Os países que foron antes destino da deslocalización, como China, desenvolvéronse e deslocalizan agora a produción a outros países menos desenvolvidos (Vietnam, Filipinas, etc.).

Un segundo factor foi o derrubamento do bloque comunista dende 1989. Os antigos países comunistas apenas mantiñan relacións económicas con resto do mundo. Tras a caída do comunismo, implantouse o capitalismo e abriron as súas fronteiras a investimentos e produtos internacionais. Salvo excepcións (Cuba, Corea do Norte), todos forman agora un único mercado mundial. Finalmente, a mellora espectacular das infraestruturas de transporte e de comunicacións nas últimas décadas permite un contacto instantáneo e económico entre as rexións do mundo.

 

5. Que organismos internacionais propoñen encontros periódicos para tratar algúns problemas económicos no mundo?
6. Que organismo establece unha regulación dos intercambios comerciais a nivel internacional?
7. Que organismos ofrecen créditos a países con problemas económicos, con diversos obxectivos?

2.4. As pegadas da globalización

Unha das consecuencias da globalización económica é o auxe das grandes multinacionais, que son empresas que teñen a súa actividade repartida en varios Estados do mundo. Xeralmente cada unha dispón dunha sé central ou “matriz”, na que se concentran os recursos directivos, e unha serie de filiais situadas en diversos países. Pola súa banda, a globalización cultural reflíctese nunha “norteamericanización” ou influencia da cultura estadounidense sobre o resto do mundo, que non se limita aos produtos de consumo senón que abrangue os modos de vida e as mentalidades, ata extremos que non sempre nos resultan evidentes.

Nos últimos anos, algúns países que viñan sendo pouco desenvolvidos están a medrar no terreo económico dentro do contexto da globalización. O caso máis notable é o dos que se coñecen como países emerxentes, que se identifican habitualmente co acrónimo BRICS (Brasil, Rusia, India, China, Sudáfrica). Aparte das grandes diferencias que amosan entre si, a nivel histórico, político e socioeconómico, aseméllanse en tres grandes aspectos: trátase de países cun enorme tamaño, tanto en superficie como en poboación; o seu crecemento económico ven marcando un ritmo moi forte nos últimos anos (a nivel xeral); e celebran reunións de xeito periódico para tratar diversas cuestións que lles afectan en común.

Outro grupo de países que está a desenvolverse dunha maneira moi notable son os chamados “catro dragóns asiáticos” (Singapur, Corea do Sur, Taiwán e Hong Kong), que ocupan un lugar fundamental na súa rexión (Asia oriental). A mediados do século pasado, estes territorios vivían nunha situación de extrema pobreza, pero empezaron a industrializarse rapidamente grazas a que contaban cunha man de obra formada e barata. Convertéronse en potencias exportadoras, posto que os seus produtos, que tiñan gran calidade e baixo prezo, eran moi competitivos. En consecuencia, estes países superaron a situación de subdesenvolvemento e encabezan algúns dos sectores industriais máis innovadores.

 

8. Como se chaman os establecementos das multinacionais, que se sitúan en diversos países e dependen dunha sede central ou matriz?
9. Cres que che afecta a “norteamericanización”? Pon algúns exemplos se é o caso.
10. Pensas que a cultura hispana ten impacto no resto do mundo? Pon algúns exemplos.
11. Tenta de formar unha mnemotecnia que che sexa fácil para memorizar os catro dragóns asiáticos. Escríbea, e logo indica a que país se refire cada letra.